• 14:59 - 07 Aprel

Xəritəyə baxanda Kıbrıs adasının strateji əhəmiyyəti dərhal görünmür. Gözə dəyməyən Kıbrıs dünyanın yüzlərlə adasından biridir. Üzəri yaşıllıqlarla örtülmüş, çimərlikləriylə, günəşiylə, qızılı qumsallarıyla məsum, adi həyatı olan bir ada hissi verir insana.

Əslində, gözəl adamızı belə xəyal edirəm. Dinc həyatın yaşandığı, döyüşün, hay-küyün, narahatlığın olmadığı, irqçiliyin, insani ayrı-seçkiliyin edilmədiyi, siqnal səsinin belə eşidilməyəcəyi ideal bir yaşayış yeri, xoşbəxt adadır. 

Amma dünyanı idarə etməyə namizəd olan qüdrətli ölkələr Kıbrıs adasına mənim və bizim kimi baxmır. Güclü ölkələrin Yaxın Şərq və Şərqi Aralıq dənizində əsrlər boyu davam edən münaqişələri, öz suverenliklərini genişləndirmək və regional maraqlara sahib olmaq istəyi regionda əsrlər boyu görünməz, qeyri-maddi, lakin daxildə hiss olunan gərginliyə səbəb olmuşdur. Bu münaqişə hələ də pərdə arxasında məkrli şəkildə davam edir. 

ABŞ-ın günü-gündən əvvəlki gücünü itirməsi, SSRİ-nin təxminən yarım əsr əvvəl dağılması, Çinin yavaş-yavaş böyüməsi, hətta Avropa İttifaqının (Aİ) ABŞ kimi dağılma və parçalanma prosesində olması adada maraq və maraqların toqquşmasını dayandıra bilməyib.

Adanın demək olar ki, ortasında yerləşdiyi Şərqi Aralıq dənizinin dəniz dibi karbohidrogen əsaslı enerji yaradan xammallarla doludur. Özünə güvənən qüdrətli ölkələr Kıbrıs adasına baxıb ac pişik kimi yalayırlar. Məqsədləri ada üzərində gözəgörünməz hökmranlıq yaratmaq və hansısa yolla adanın ətrafındakı karbohidrogen yataqlarını ələ keçirməkdir. Adada kimin yaşadığı, gələcəyi və sülhü onlar üçün önəmli deyil. Adada yaşayanların hamısı ölsə belə, fillər hakimiyyət davasında döyüşərkən ot tapdalanırmış kimi, gözlərindən bir damla yaş belə axmayacaq. Uinston Çörçilin “Bir damcı neft bir damla qandan dəyərlidir” ifadəsi hər zaman və hər şəraitdə onlar üçün keçərlidir. 

1960-cı ildə Kıbrıs Cümhuriyyəti qurulanda, İngiltərənin Kıbrısdan çəkildiyi iddia ediləndə, ingilislər Kıbrıs Cümhuriyyətinin Konstitusiyasında onlara məxsus olacaq iki hərbi baza şərtini qoydular. Bu iki hərbi bazanın yerləşdiyi torpaqların mülkiyyət sənədləri bir vaxtlar günəşin batmadığı ölkə olan Britaniya Krallığına aiddir. Böyük Britaniyada qanunlar, qaydalar, qaydalar, yol hərəkəti, polis, FIR xətti, uçuşlar, poçt, internet xidməti və ağlınıza gələn hər şey. Bir sözlə, bu iki hərbi bazanın torpağı və suverenliyi İngiltərəyə məxsusdur. 

Avtomobilinizlə KKTC-dən çıxıb İngiltərə bazalarının ərazisinə girdiyiniz zaman ingilis rəsmiləri sizi qarşılayır. İngilis bazalarını tərk edib Cənubi Kipr ərazisinə girdiyiniz zaman Yunanıstan rəsmiləri sizi qarşılayır. 

Ancaq bu gün vəziyyət bir az dəyişib və İngiltərə illərdir öndə getdiyi bu yarışdan kənarda qalmış kimi görünür, çünki indi ABŞ, Aİ, Rusiya və Çinin gözü Kıbrıs adası ətrafındakı sualtı sərvətlərdədir. 

Bəs, adadakı yunanlar bunu bilmirlərmi? Nə bildiyi kimidir, nə də bilmədiyi kimi. Onları qoruyacağını vəd edən və kürəyinə vuran hər kəslə yaxşı davranırlar, çünki onların yeganə qayğısı türkləri adadan çıxarmaqdır. Yunanlar və rumlar illər əvvəl bu qüvvələrin boyunduruğu altına düşdüklərindən bu dövlətlərə görə, adada yeganə problem KKTC və Kıbrıs türkləridir. 
 

Professor Ata Atun, 
KKTC prezidentinin siyasi müşaviri