Cəmiyyətin maariflənməsi məsələsi, məktəbin və müəllimin fəalliyyətinin tərkib hissəsi və icra edəcəyi vacib işlərdən biridir.

Respublikamızda ali təhsil müəssisələrində Boloniya prosesinin prinsiplərinin tətbiqi müəllim və tələbələr üçün yeni və fərqli olduğu qədər valideynlər üçün də anlaşılmaz və bir o qədər maraqlıdlr. Bu baxımdan məktəb və müəllimlə əməkdaşlıq onlara arzularını gerçəkləşdirməkdə yardım etmiş olur. Yeni yanaşma, yeni istiqamət və fərqli qiymətləndirmə sistemi bəzi valideynlər tərəfindən birmənalı qarşılanmır. Müasir dərsin təşkili məsələlərinə müxtəlif münasibətlər nümayiş etdirirlər. Xüsusilə, kredit sisteminin tətbiqi özü ilə çoxsaylı suallar ortaya çıxarır.

Təhsilin tələblərindən biri cəmiyyət üçün vətəndaş yetişdirməkdir. Bu baxımdan cəmiyyətin tələblərinə cavab verə biləcək vətəndaşın təkcə təhsili deyil, həm də düzgün tərbiyəsi müəllimin ümdə vəzifələrindən, məsuliyyətli işinin bir hissəsidir. Universitet-valideyn münasibətlərini doğru istiqamətə yönəltmək də müəllimin peşəkarlığının göstəricisidir.

Bəzən müəllimlər valideynlərin məktəbə gəlməsindən şikayətlənirlər, bunun bir neçə səbəbi var.

Öz işini düzgün qura bilməyən məktəb: məktəb-valideyn münasibətləri, yorucu iclaslar, yığıncaqlar, təlim-tərbiyədə bir probleminin olduğundan məlumatlılıq hər dəfə eyni valideyni yorur. Bununla valideyni xəbərdar edən məktəb münasibətlərinin nə dərəcədə pozulduğunu bilmir. Bu sadəcə valideynə olan münasibətə təsir etmir, evdə danlanan və tənbeh olunan tələbə ilə müəllimin münasibətinə və müvafiq olaraq onun məktəbə və təhsilə olan marağına da mənfi təsir edir. Bütün bunlar səhv idarəçiliyin, düzgün qurulmayan münasibətlərin nəticəsidir. Müasir müəllim ailə ilə məktəb arasında vahid tərbiyəvi mühüt yaratmağı bacarmalıdır. Dünya təcrübəsi göstərir ki, müəllim təlimi uğurlu təşkil etmək üçün hər görüşdə valideynlərin rəyini öyrənməlidir. Bu məlumat bazası isə təlimin keyfiyyətinin yüksəlməsinə xidmət edər. Valideynləri müxtəlif tədbirlər və layihələr çərçivəsində bir-biri ilə əməkdaşlıq etməyə sövq etmək lazımdır. Valideyinlər arasında əlaqələr genişləndirilməlidir. Görüş zamanı onlara ən gözəl xəbərlər verilməlidir, sadəcə problemlərdən danışmaq doğru deyil. Valideynləri təltifetmə sisteminin qurulması da yaxşı addım ola bilər.

Yaxşı təşkil olunmuş valideyn-məktəb ünsiyyəti valideynlərə fayda verir. Məktəblərin valideynlərlə ünsiyyət və qarşılıqlı əlaqə tərzi valideynlərin övladlarının təhsili ilə evdə iştirakının həcminə və keyfiyyətinə təsir göstərir. Tələbələrin müsbət keyfiyyətlərini etiraf etməkdənsə, onların performansı haqqında pis xəbərləri tez-tez çatdıran məktəblər, valideynlərin uşaqlarına effektiv şəkildə kömək edə bilməyəcəklərini hiss etdirərək, valideynlərin iştirakına mane olurlar.

Valideynlər həmçinin məktəbdən uşaqlarına necə kömək etmək və dəstəkləmək barədə fikirlər əldə etməklə, həmçinin məktəbin akademik proqramı və onun necə işlədiyi barədə daha çox məlumat əldə edərək övladlarının təhsilinə cəlb olunmaqdan faydalanırlar. Bəlkə də ən əsası, valideynlər məktəbdə iştirakının dəyərinə daha çox əmin olmaqdan faydalanırlar. Valideynlər övladlarının təhsilində oynadıqları mühüm rola görə daha çox qiymət verirlər.

Valideynlərin iştirakının tələbələrə, o cümlədən onların akademik nailiyyətlərinin yüksəldilməsinə fayda verdiyini göstərən əsaslı sübutlar mövcuddur. Valideynlər cəlb olunduqda övladları üçün başqa üstünlüklər də var - yəni öyrənmə motivasiyasının artması, davranışın yaxşılaşması, daha müntəzəm davamiyyət və ev tapşırıqlarına və ümumiyyətlə məktəbə daha müsbət münasibət ortaya çıxır.

Tədqiqatlar göstərir ki, valideynlərin iştirakı müəllimləri uşaqları öyrətmək vəzifəsinə daha çox diqqət yetirməyə vadar edə bilər. Həmçinin, valideynlərlə daha çox əlaqə saxlayaraq, müəllimlər tələbələrin ehtiyacları və ev mühiti haqqında daha çox məlumat əldə edirlər ki, bu da onların bu ehtiyacları daha yaxşı qarşılamaq üçün istinad edə biləcəyi məlumatdır. İşə cəlb olunan valideynlər müəllimlərə daha müsbət münasibət bəsləyirlər ki, bu da müəllimin mənəviyyatının yaxşılaşması ilə nəticələnir.

Tələbələrin müvəffəqiyyəti üçün ailələr və məktəblər arasında yaxşı ikitərəfli ünsiyyət lazımdır. Təəccüblü deyil ki, tədqiqatlar göstərir ki, valideynlər və müəllimlər bir-biri ilə tələbə haqqında müvafiq məlumatları nə qədər çox paylaşsalar, hər ikisi tələbənin akademik nailiyyətlərinə bir o qədər çox kömək etmiş olurlar.

Bütün bunlar effektiv ünsiyyət sayılır və bu ünsiyyət strategiyasına aşağıdakılar daxildir:

Təşəbbüs: Müəllimlər dərs ili üçün hansı tələbələrin öz qruplarında olduğunu bilən kimi ünsiyyətə hazır olmalıdırlar.

Zamanlılıq: Böyüklər problem aşkar edildikdən dərhal sonra əlaqə saxlamalıdırlar ki, vaxtında həll yolu tapılsın. Çox gözləmək yeni problemlər yarada bilər, ola bilsin ki, iştirak edənlərin məyusluğu ilə nəticələnsin.

Ardıcıllıq və tezlik: Valideynlər övladlarının ev tapşırıqlarını necə yerinə yetirdiyi barədə tez-tez, davamlı rəy istəməlidirlər.

İzləmə: Valideynlər və müəllimlərin hər biri digərinin həqiqətən dediklərini edəcəyini görmək istəyir.

Ünsiyyətin aydınlığı və faydalılığı: Valideynlər və müəllimlər tələbələrə kömək etmək üçün lazım olan məlumatı onlara məna verən formada və dildə təqdim etməlidirlər.

Valideynlər müəllimlərdən övladları haqqında, xüsusən də məktəbdən gələn telefon zənglərində müsbət rəylər eşitməyə adət etməyiblər. Təsəvvür edin ki, müəllim və ya universitet rəhbərliyi valideynlə əlaqə saxlayarq oğlunun və ya qızının məktəbdə yaxşı oxuduğunu və ya onun öyrənmə və ya davranış probleminin öhdəsindən gəldiyini söyləyir, bu zaman valideyn özünü necə hiss edərdi. Valideynlərlə müsbət məlumatları bölüşmək üçün zəng olunduğu zaman, onların təəccüblü-xoş təəccüblü səslənməsinə hazır olmaq lazımdır.

Tədqiqatlar göstərir ki, universitet-ev əlaqəsi müəllimlər və valideynlər arasında fərdiləşdirilmiş müsbət telefon əlaqəsi vasitəsilə xeyli artır. Unutmamaq lazımdır ki, məktəbdən gələn telefon zəngi xoş xəbəri çatdıranda, evlə məktəb arasında atmosfer yaxşılaşır.

Aparılan müşahidələrdən belə nəticəyə gəlmək olar ki, bu gün ali təhsilin məzmununda, onun təşkili məsələlərində və nəhayət, qiymətləndirmə sistemində baş verən dəyişikliklərlə bağlı valideyni maarifləndirməyi, onunla düzgün münasibət qurmağı bacaran müasir məktəb, əslində, öz işinin uğrunu təmin etmiş olur. Bununla o, valideyni məharətlə tənqidçidən müttəfiqə çevirir, onun təcrübəsindən, dünyagörüşündən və bacarığından təlimdə müvəffəqiyyət əldə etmək üçün bəhrələnir.

Məqalə Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “İnnovasiyalara və İnkişafa Dəstək İB-nin həyata keçirdiyi "Ali məktəblərlə valideynlər arasında əlaqələrin yaradılmasına dəstək” layihəsi çərçivəsində hazırlanmışdır.