Avqustun 29-dan sentybarın 2-dək Türkiyənin Samsun və Sinop şəhərlərinə bir qrup jurnalistin səfəri təşkil olundu. Avropa.info xəbər verir ki, səfərin informasiya dəstəyi və təşkilatçılığını Türkiyənin Özbəkistandakı səfirliyi həyata keçirirdi. Səfərin əsas məqsədi Samsunda keçirilən "Teknofest Qaradəniz" festivalında iştirak etmək idi. Səfər həmçinin Samsunun tarixi və turistik yerlərini görmək imkanı verdi. Səfər boyu Azərbaycan, Özbəkistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Polşadan olan jurnalistlərə Türkiyənin Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin əməkdaşları Emine Fatoğlu Topkaya və Deniz Medvedeva bələdçilik etdi.

Jurnalistlərin olduğu yerlərdən biri də Samsundakı Kızılırmak deltası oldu. Kızılırmak deltası Türkiyənin ən böyük deltalarından biridir. Samsundan 30 km məsafədə yerləşən Kızılırmak deltası təbiətin ən gözəl yerlərindən biridir. Deltadakı su basmış meşələr (Galeriç) yazda tamamilə su ilə örtülən yarpaqlı meşələrdir. Kızılırmak deltası YUNESKO-nun Dünya Mədəni İrs Siyahısına daxil edilib. 

Kızılırmak deltası Türkiyədəki ən böyük deltalardan biridir və Kızılırmak çayının daşıdığı allüviyalardan əmələ gəlir. Samsun vilayətinin Bafra, Engiz və Alaçam rayonları sərhədləri daxilində yerləşir. Deltadakı xarakterik formasiyalardan biri də göllər və dəniz arasındakı qum təpələridir. Təpələrin hündürlüyü 7-8 metrdir və sahil boyu 200-300 metrlik zolaqlarla uzanır. Bəzi yerlərdə 12 metrə çatdıqları da görünür. 

"Quşlar məskəni" olan qəsəbə Qara dəniz sahilində, təbii xüsusiyyətlərini qoruyub saxlayan Kızılırmak deltasının ən böyük bataqlıq ərazisidir. Dəniz, çay, göl, qumsal, qamışlıq, bataqlıq, meşə və əkinçilik sahələri kimi yaşayış mühitlərinin sağlam ekosistemdə bir arada yaşaması “Bafra Quş Cənnəti”ni bioloji zənginlik və müxtəliflik ilə təmin edir. Türkiyədə rast gəlinən 420 quş növündən indiyədək deltada 340 quş növü müəyyən edilib və bu növlərdən 140-ı bu ərazidə çoxalır. 

Bütün dünyada nəsli kəsilməkdə olan 24 quş növündən 15-i deltada aşkar edilib. Bunlardan Böyük dəniz fiti, Şimal Bunting, Kiçik Bunting və Ağ Bunting son 20 ildə yalnız Kızılırmak Deltasında görülmüşdür."Bafra Quş Cənnəti"ndə görülən digər nəsli kəsilməkdə olan quş növlərindən bəziləri; Təpəli qutan, Cırtdan qarabat, Qırmızıboğazlı Qaz, Quyruq quyruğu, İmperator Qartalı, Dəniz Qartalı, Kiçik Kestrel, Tarda. Bunlara Dəniz Qartalı, Təpəli Qutan, Qara Leylək, Leylək, Turna, Heron, Ördək Raincan və ötücü quş Passeriformes daxildir. 100 min su quşunun sığınacağı deltanın qida maddələri və fauna ilə zənginliyinin ən yaxşı göstəricisidir. 

Kızılırmak deltası quş qoruğunda 1 ziyarətçi mərkəzi, 1 idarəetmə mərkəzi və 2 quş müşahidə qülləsi var. Bu yerləri yerləri görmək üçün deltaya gələn şəxslər delta haqqında məlumat əldə etmək üçün ziyarətçi mərkəzinin binasında şəkil baxış mərkəzi, sərgi zalı və regiona xas məhsulların təbliğ olunduğu satış bölməsi kimi sahələr var. Şəkil izləmə mərkəzində deltanın müxtəlif yerlərində yerləşdirilən dörd kamera ilə çəkilmiş görüntüləri ziyarətçilər, maraqlanan quş müşahidəçiləri isə quş müşahidə qüllələrində izləyə bilərlər.

Kızılırmak deltası Türkiyənin 26 su hövzəsindən biri olan Kızılırmak hövzəsi daxilində yerləşir. Bafra düzü və onun yaxın ətrafı 1810,84 km2 drenaj sahəsinə malikdir və hidroloji cəhətdən 8 alt hövzədən ibarətdir. 

Kızılırmak çayı Türkiyədə Fəratdan sonra ikinci ən böyük drenaj hövzəsinə malikdir və deltanın ən əhəmiyyətli çayını təşkil edir. Kızılırmak çayı istisna olmaqla, deltada davam edən axınlar Bafra düzünün şərqində Engiz və Piliç çayı, qərbində isə Darboğaz və Mera çaylarından, İlyaslı çayı və Bedeş, Gökçesu, Söğütlük, Gökçeboğaz və Uluçay (Alçam) çaylarından ibarətdir. 

Kızılırmak deltasının qərb və şərq sahillərində deltanı və sahili əmələ gətirən təbii şərait müxtəlif ölçülü göllərin əmələ gəlməsinə səbəb olub. Kızılırmak deltasının şərq sahilində on göl, qərb sahilində isə iki göl var. Şərq sahilində Balık, Uzun, Qıcı, Tatlı, Alıntı, Paralı, Çernək, Liman, Tuzlu və Sülüklü gölləri, qərb sahilində isə Karaboğaz və Mülk gölləri yerləşir.

Qızılırmak deltası çox alçaq yamaclı yerlərdə axarların aşındırdığı materialların toplanması nəticəsində çınqıl, qum, lil, gil və allüvial torpaqlardan ibarət düzənlik xarakteri daşıyır. Delta düzənliyi geniş allüvial düzənlikdən sonra pillələrlə yüksəlir. 

Kızılırmak hövzəsi tədqiq edildikdə, torpaqların böyük hissəsinin bataqlıq, qamış və su altında qalmış torpaqlardan ibarət olduğu görülür. Dəniz kənarında sahil təpələri, daxili hissədə qəhvəyi meşə torpaqları, səth sularının və yan axarların daşıdığı çöküntülərin əmələ gətirdiyi torpaqlar və allüvial torpaqların olduğu görünür.

Rəsul Mirhəşimli
Bakı-İstanbul-Samsun