Rusiyanın Cənubi Qafqazda əsl istəyi, Ukraynada olduğu kimi, Qərbin öz sərhədlərində, Moskvanın ənənəvi olaraq “təsir dairəsi” hesab etdiyi regionlarda təsirini azaltmaqdır. 

Moskvanın bütün digər təşəbbüsləri səmimiyyətdən uzaqdır. Məsələn, Rusiya vaxtaşırı Azərbaycan və Ermənistan liderləri ilə danışıqlar aparır, tərəfləri üçtərəfli sazişlərin müddəalarına əməl etməyə çağırır. Daha bir oxşar görüş Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanla danışıqlar apardığı MDB sammitində baş tutub. 

Eyni zamanda, Rusiyanı anlamaqda əsas “problem” məhz Böyük Britaniya, ABŞ və Aİ ölkələrinin siyasətidir. 

Rusiya bir tərəfdən Qafqazda Qərbə kəskin hücumlar edir, digər tərəfdən isə Ukraynada olduğu kimi, tarixi dominantlıq nümayiş etdirməyə çalışır. 

Amma bu dəfə Cənubi Qafqazda işlər xeyli mürəkkəbdir, çünki Avropada enerji böhranı fonunda Azərbaycanın neft və qaz tədarükü baxımından artan əhəmiyyəti, eləcə də Bakının Qərblə konstruktiv əlaqələri Moskvanı bölgədədaha ehtiyatlı addımlar atmağa vadar edə bilər. 

Eyni zamanda, Moskvanın Laçın yolu ətrafındakı vəziyyətə münasibəti Türkiyə-Ermənistan münasibətlərində də özünü göstərir. Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu Azərbaycanın Xankəndi şəhərini Ermənistan sərhədi ilə birləşdirən yolda baş verənləri açıq şəkildə “İrəvan üçün səmimiyyət sınağı” adlandırıb. 

Belə ki, Türkiyə diplomatiyasının rəhbəri diqqəti Laçın dəhlizi ətrafında gərginlik davam edərsə, Türkiyənin Ermənistanla münasibətlərinin də pisləşəcəyinə diqqət çəkib. 

Bu baxımdan Laçın dəhlizi həm Moskvanın Qərblə münasibətlərində, həm də İrəvanın Ankara və Bakı ilə münasibətlərində əsas əhəmiyyət kəsb edir. 

Qərbin və Aİ ölkələrinin Qarabağ probleminə uzun illər münasibəti faktiki olaraq Azərbaycan torpaqlarının Ermənistan tərəfindən işğalı faktını düşünən ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyətində öz əksini tapıb. 

Lakin son dövrdə Avropa İttifaqının Cənubi Qafqazdakı vəziyyətə münasibəti ciddi şəkildə dəyişdi. Məhz bu prizmadan Aİ-nin müəyyən missiyasının Ermənistanla Azərbaycan sərhədinə göndərilməsi təşəbbüslərinə baxılmalıdır. 

Laçın dəhlizi ilə bağlı Avropa İttifaqı ilə yanaşı, region ölkələrinin də mövqeyi az əhəmiyyət kəsb etmir. Məsələn, İranın və bir sıra Aİ ölkələrinin, xüsusən də Fransanın Ermənistana münasibətinin oxşarlığı insanı təəccübləndirir. 

Laçın yolunda yaranmış vəziyyətlə bağlı Fransa siyasətçilərinin Azərbaycana qarşı mənfi reaksiyasının formalaşmasında Türkiyənin regionda artan rolu mühüm rol oynayır. Cənubi Qafqazda 44 günlük müharibə zamanı Türkiyənin mövqeyi, eləcə də Ukraynadakı vasitəçilik səyləri fonunda Ankaranın regionda geosiyasi təsirinin artması Parisdə ört-basdır edilməyən narazılığa səbəb olur. İstər Avropa ölkələri, istərsə də İran tərəfindən Türkiyəyə və türkcə olan hər şeyə tarixi qərəzli qavrayış stereotiplərinin təsirini unutma. 

Professor Yıldız Devedci Bozkuş, 
Ankara Universitetinin müəllimi

Avropa.info